Εργοθεραπεία και Ύπνος
Ο ύπνος είναι μια νευροβιολογική εγκεφαλική δραστηριότητα, είναι «τροφή» για το παιδί, όπως και για κάθε ενήλικο άτομο για να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν. Ο ύπνος αποτελεί την πρωταρχική δραστηριότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου στη διάρκεια της πρώιμης ανάπτυξης. Συνεπώς, ο ύπνος, καταλαμβάνει τόσο μεγάλο ποσοστό της ζωής του μικρού παιδιού, αποτελεί μια ιδιαίτερα σημαντική πτυχή της ζωής του από την αρχή, και επηρεάζει σημαντικά την ψυχική και σωματική του ανάπτυξη. Ο ύπνος είναι σημαντικός για την υγεία κα την ευεξία.
Πρόβλημα ύπνου εννοούμε τη δυσκολία έναρξης ή διατήρησης του ύπνου, ή την ταλαιπωρία η οποία επέρχεται μετά από διακοπτόμενο ύπνο ή έλλειψη ύπνου, που συνοδεύεται από λειτουργική έκπτωση κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ο ύπνος έχει μεγάλη σημασία για να υπάρχει μια ισορροπία μέσα στο σώμα που χρειαζόμαστε για να συμμετέχουμε στις καθημερινές μας δραστηριότητες, επειδή οι δραστηριότητες αυτές απαιτούν ενέργεια, τόσο σωματικά όσο και πνευματικά.
Πολύ συχνά, τα προβλήματα ύπνου θα μπορούσαν να επηρεάσουν τα καθημερινά μας έργα, όπως η εργασία, οι καθημερινές δραστηριότητες, η κοινωνική απόδοση και η ευημερία μας. Τα προβλήματα ύπνου επηρεάζουν, επίσης, τη γνωστική απόδοση, συμπεριλαμβανομένης της εγρήγορσης, της αντίδρασης, της μνήμης και της μάθησης.
Στη θεωρία της Εργοθεραπείας, ο ύπνος θεωρείται ως μια επανορθωτική ενασχόληση με στόχο την ανάπαυση και την ανάκτηση. O καλός ύπνος και η ξεκούραση υποστηρίζουν την εμπλοκή του ατόμου στις δραστηριότητες καθημερινής ζωής όπως της αυτό-φροντίδας, της εργασίας και του ελεύθερου χρόνου κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η επαγγελματική ισορροπία επικεντρώνετε στη χρήση του χρόνου και υποδηλώνει ότι η ισορροπία μεταξύ ανάπαυσης/ύπνου και δραστηριότητας κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι σημαντική για την προώθηση της λειτουργίας και της ευεξίας. Ο ύπνος έχει σημαντικό αντίκτυπο στη λειτουργική απόδοση, στην αυτό-φροντίδα, στην εργασία και στον ελεύθερο χρόνο.
Ωστόσο, ο ύπνος και η ανάπαυση είναι ένας από τους οκτώ τομείς έργου που ασχολούνται οι εργοθεραπευτές. Όταν οι εργοθεραπευτές αξιολογούν ενδεχόμενους πελάτες, αξιολογούν ζητήματα όπως η προετοιμασία του ύπνου, η συμμετοχή, η καθυστέρηση, η διάρκεια, η συντήρηση και η υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Εξετάζουν, επίσης, την επίδραση του ύπνου στην εργασία, στο σχολείο και άλλα γεγονότα της ζωής, την επίδραση του πόνου και της κούρασης, τη ψυχοσυναισθηματική κατάσταση και προβλήματα σε άλλους τομείς όπως η όραση, η ισορροπία, η δύναμη και τα αισθητηριακά συστήματα. Οι εργοθεραπευτές συνεργάζονται με την ομάδα υγειονομικής περίθαλψης του παιδιού/ ενήλικα για να εντοπίσουν πιθανούς παράγοντες που συμβάλλουν στα προβλήματα ύπνου. Αυτά περιλαμβάνουν, ενδεικτικά, τις καθημερινές ρουτίνες, τα προγράμματα ύπνου και το περιβάλλον του δωματίου, καθώς και την εξέταση του τρόπου με τον οποίο οι σωματικές, γνωστικές, αισθητηριακές και συναισθηματικές διαταραχές μπορεί να επηρεάζουν τον ύπνο.
Σύμφωνα με το πλαίσιο πρακτικής της Εργοθεραπείας (Occupational Therapy Practice Framework) ο ύπνος είναι μια σειρά δραστηριοτήτων: (1) προετοιμασία ύπνου, (2) συμμετοχή στον ύπνο και (3) ανάπαυση. Η προετοιμασία ύπνου περιλαμβάνει την εμπλοκή σε όλες εκείνες τις ρουτίνες που θα προετοιμάσουν το άτομο να περάσει στη φάση της ξεκούρασης (να γδυθεί, να περιποιηθεί το σώμα του, να διαβάσει, να ακούσει μουσική, να καληνυχτίσει τους άλλους, να προσευχηθεί, κ.α.). Περιλαμβάνεται, επίσης, η προετοιμασία του φυσικού περιβάλλοντος για τη διάρκεια του ύπνου, όπως η τακτοποίηση του κρεβατιού και του γενικότερου χώρου, η κατάλληλη θερμοκρασία του χώρου, η ρύθμιση ενός ξυπνητηριού, η ασφάλεια του σπιτιού (κλείδωμα θυρών, κλείσιμο παράθυρων και κουρτινών) και το σβήσιμο των φώτων. Η συμμετοχή στον ύπνο περιλαμβάνει τη διατήρηση κατάστασης του ύπνου χωρίς διακοπή και η ανάπαυση περιλαμβάνει την αναγνώριση της ανάγκης για χαλάρωση, ηρεμία και την μειωμένη συμμετοχή του ατόμου σε δραστηριότητες που μπορεί να τον επιβαρύνουν σωματικά, νοητικά και κοινωνικά.
Τα παιδιά που κοιμούνται τακτικά λιγότερες από τις συνιστώμενες ώρες μπορεί να παρουσιάσουν προβλήματα προσοχής, συμπεριφοράς και μάθησης. Η μείωση του ύπνου ενός παιδιού μόνο κατά μία ώρα μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στα συναισθήματα, στη συμπεριφορά και στις γνωστικές δεξιότητες, τα οποία παίζουν αναπόσπαστο ρόλο στην ικανότητα του παιδιού να αποδίδει στο σχολείο. Ο ανεπαρκής ύπνος μπορεί να οδηγήσει σε πολλά ακαδημαϊκά προβλήματα περιορίζοντας τις δεξιότητες προγραμματισμού και οργάνωσης που απαιτούνται για την επίλυση προβλημάτων, επιδεινώνοντας τη διάθεση και τη συμπεριφορά, και μειώνοντας την συγκέντρωση και την προσοχή.
Δύο βασικές έννοιες που τονίζονται στην εργοθεραπεία είναι η σημασία του περιβάλλοντος του ύπνου και η ύπαρξη μιας προβλέψιμης ρουτίνας. Οι εργοθεραπευτές θα μπορούσαν να βοηθήσουν στις ανάγκες των ατόμων με αϋπνία, αναπτύσσοντας προγράμματα διαχείρισης ύπνου χρησιμοποιώντας περιβαλλοντική παρέμβαση, ή/και βοηθητικές συσκευές/εξοπλισμό, μέσω δραστηριοτήτων και παρεμβάσεων στον τρόπο ζωής.
Έτσι, ο ύπνος και η ημερήσια λειτουργία είναι στενά αλληλένδετες, ενώ ο υπερβολικός ή ανεπαρκής ύπνος συμβάλλει στην επαγγελματική ανισορροπία.
Βιβλιογραφία
Association, A. O. T. (2000). Occupational Therapy Practice Framework. American Journal of Occupational Therapy, 68, 625–683. Available at: <http://link.springer.com/article/10.1023/A:1001917516869>
Chawla, J. K., & Heussler, H. (2016). Common Sleep Disorders in Children. Journal of Pediatric Biochemistry, 6(4), 172–178. Available at: <https://doi.org/10.1055/s-0037-1598613>
Ho, E. C. M., & Siu, A. M. H. (2018). Occupational therapy practice in sleep management: A r eview of conceptual models and research evidence. Occupational Therapy International, 2018, 16–18. Available at: <https://doi.org/10.1155/2018/8637498> .
